Op 1 december 1988, juist 25 jaar geleden, ging Eigen Thuis Grimbergen, een home voor 30 zwaar fysiek gehandicapten met 55 personeelsleden en 10 voor de Dienst Aangepast Vervoer in staking die, na een algemene stakingsactie in de gehele gehandicaptensector en Bijzondere Jeugdzorg vanaf 1 februari 1989 tot 8 mei 1989 geduurd heeft. Het was de start van de Witte Woede die enkele maanden later ook de Gezondheidszorg in beweging bracht.

In 1985 liet Paul Pataer toe dat een directeur van een gehandicapteninstelling lid werd van het Nationaal Verbond van Kaderpersoneel (NVK) dat toen nog een aparte organisatie was, los van LBC. Niet lang daarna werd LBC-NVK als organisatie boven de doopvont gehouden onder stimulans ondermeer van Jan Smet, nu onderdirecteur van de Nationale Bank, toen actief in het bestuur van het NVK. Met Joos Wauters en zijn visie op een democratische vakbond en het ‘nooit meer vakbondsverraad zoals in de mijnstaking 70’ waren alle elementen structureel aanwezig voor de ontwikkeling van de Witte Woede.

Enkel jaren na het samengaan van NVK en LBC was de sectie kaderpersoneel in de gehandicaptenzorg mede de drijvende kracht achter de tot standkoming van de Witte Woede en de eerste langdurige stakingsactie in de gehandicaptensector in 1988/1989. Op dat ogenblik hadden de directie-werknemers, leden van NVK, een hogere syndicalisatiegraad in de gehandicaptensector dan de bedienden. Door de inbreng van hun know how moesten de werkgevers continue de vakbonden achterna hollen en konden de administratie en het kabinet rekenen op sluitende dossiers en budgettaire berekeningen. De inbreng en actief gebruik van de beginnende informatisering maakten het plaatje rond voor een nieuwe dimensie in de syndicale actie in de Non-Profit sectoren, nl de Witte Woede. De steun die het personeel aan de gehandicapten gegeven hadd bij ‘hun actie’s tegen Steyaert in 1983 tegen de bijdrageverhoging hebben mede de basis gelegd voor de wederkerigheid gebruikers/personeel die de kern vormt van de witte woede.

Eigen Thuis Grimbergen, een gehandicaptenvoorziening voor 30 zwaar fysiek gehandicapten, was vanaf 1982 een soort van ‘socialistische enclave’ in de gehandicaptensector en zeg maar de Belgische economie. 5 principes waren vanaf 1982 doorslaggevend in haar werking:
1. Hoofdelijke stemkracht voor iedere werknemer in elke beslissing die gevolgen had voor z’n werkomstandigheden.
2. De gehandicapten en personeel hebben elk de helft van de stemkracht in beslissingen die hen beiden aangaan. Beleidsbeslissingen dienen met ¾ van de stemmen genomen
3. Halftijdse deelname aan het basiswerk voor elke staffunctie (maatschappelijk werker, ergotherapeeut, verpleegkundige) en gezagsfunctie (hoofdbegeleider, groepschef).
4. De gehandicapten hadden op beheersvlak een blokkeringsminderheid,, zij hadden 1/3 van de stemmen en beleidsbeslissingen dienden met ¾ meerderheid genomen. Dit principe werd in 2011 onderuit gehaald, ondermeer met steun van de vakbonden zodat het ‘machtsevenwicht’ verbroken werd en Eigen Thuis (terug) een ‘klassieke’ voorziening werd.
5. Tav van beslissing van de beheerraad was de afspraak dat de ‘werking’ adviesrecht had tav deze beslissing, en tot voor kort is hier nooit enige tegenstelling geweest, dwz het advies vanuit de werking werd altijd gevolgd.

In feite was Eigen Thuis gedurende enkele decennia een concretisering van de ‘culturele revolutie’ zonder de deviaties en destabilisatie die het in China heeft meegebracht. Dat concretiseerde zich ook in 1985 toen arbeiders- en DAC-personeel werden gelijkgeschakeld met het bediendenstatuut: de carensdag voor arbeiders viel weg en het DAC-personeel kreeg anciënniteit en premies voor onregelmatig werk.
 
Een uittreksel uit een toespraak nav het 25 jarig bestaan van de vzw Eigen Thuis maakt volgend historisch verslag:

“Als in de Nationale Belangengroep van LBC-NVK in september 1988 het eerste voorstel Lenssens aanvaard wordt beslist Eigen Thuis om vanaf 1 december in algemene staking te gaan voor onbepaalde duur met respect voor de minimumdiensten.
 
Hiermee werd  de essentiële verbondenheid van werknemers en gehandicapten de motor van een staking die 5 maand en 8 dagen geduurd heeft – een van de langste stakingen uit ’s lands geschiedenis. Anders dan vandaag werd de dienstverlening tot 60% teruggebracht, hetgeen een grote belasting maar tevens grote solidariteit betekend  heeft vanwege de bewoners. Door voortdurende mobilisatie, straatactie, gefundeerd dossier en open informatie in gemeenschappelijk vakbondsfront heeft Eigen Thuis alleen, maar gesteund door de vakbonden, het bewijs geleverd dat in deze gevoelige sector een langdurige stakingsactie met respect voor de minimumdiensten mogelijk was. Op 1 februari 1989, Eigen Thuis was toen reeds  twee maand in staking, werd de staking van onbepaalde duur uitgeroepen in de gehele gehandicaptensector die pas op 8 mei 1989 zijn einde vond in een akkoord dat vooral de lonen drastisch verhoogde en de tewerkstelling verbeterde. Dat is het recept geweest dat de volgende 17 jaar alle sectoren van de welzijns- én gezondheidssector heeft opgetrokken tot een degelijke en gelijke verdienste – de gehele welzijnssector werd in 2000 verhoogd naar het weddenniveau dat in 1989 werd uit de brand gesleept. In 2005 is het perspectief geopend op een dertiende maand waarvan nu al ¾ zal gerealiseerd worden, een eindeloopbaan en bijkomende verlofdagen vanaf 45 jaar om u tegen te zeggen. Recent werden deze regelingen nog in het generatiepact expliciet verankerd.
 
De inbreng en betekenis van Eigen Thuis, personeel én gehandicapten, in actie, dossieropbouw en gedrevenheid is daarvoor essentieel geweest, dwz daarzonder zou het niet zijn wat het nu is. En de gehele Non-Profitsector mag jullie daar dankbaar voor zijn. Voorzover de geschiedenis van de Witte Woede ooit geschreven wordt, zal dit onomstootbaar komen vast te staan.
 
De rol van de beheerraad van Eigen Thuis is hierin altijd voorbeeldig geweest – zij hebben ten volle de interne beslissing en advies op basis van de hoofdelijke stem van elke personeelslid en gehandicapte, gerespecteerd – en hierin wil ik mijn appreciatie en respect voor elke beheerder betuigen.”

Zie persverslag over het verloop van de stakingsacties. Als resultaat van deze maanden durende stakingsacties werd een akkoord bereikt over een volledig nieuw baremiek stelsel, bestaande uit een evenwijdige loonopbouw voor alle personeelscategorieën, die dus dezelfde loonspanning kenden van 1,68 (dw een loonsverhoging van 68% tav het begin van de carrière, bovenop programmatie en index) en een beperkte loonspanning van 1 tot 2 op alle ancienniteitsniveau’s tussen het laagste barema arbeider en dat van directeur. Voor alle personeelsgroepen betrof het een gemiddelde loonsverhoging van 20%, uitgespreid over een aantal jaren, een unieke realisatie. Deze barema’s werden in 2000 door minister Vogels veralgemeend tot de ganse welzijns- en culturele sector, met inbegrip van een regularisering van de DAC-tewerkgestelden en ze zijn nog altijd van toepassing.

Ter verduidelijking een beschouwing over de  Lenssens-Barema’s nav het overlijden van Lenssens:

“Geen enkele Minister van Welzijn in de Vlaamse gemeenschap heeft sinds 1982 langer dan 1 termijn ‘gediend’. Na de opwarming bij minister Steyaert door gehandicaptenacties tegen bijdrageverhoging kreeg de Witte Woede onder Jan Lenssens zijn volle ontplooiing. Een langdurige staking van de gehandicaptensector en Bijzondere Jeugdzorg vervoegde op 1 februari 1989 Eigen Thuis dat reeds drie maanden in staking was met verzekerde minimumdiensten voor beter loon en hogere tewerkstelling. Onder druk van de vakbondsacties realiseerde Jan Lenssens met Frank Cuyt als kabinetsmedewerker (naast Jef Foubert, kabinetschef) en Hugo Van Geel als gedreven ambtenaar een volledig nieuw baremiek systeem voor de sector van de Opvoedings- en Huisvestingsinstellingen en kwam over de brug met een forse verhoging van de tewerkstelling. Het was voor het eerst dat een minister toeliet dat de administratie voluit een syndicale dossier kon  documenteren. Tevens kon binnen onderhandelde budgettaire marges de vakbond een eigen invulling geven aan haar eisen. Deze ervaring heeft mede de ‘drive’ gegeven aan de ‘Witte Woede’ om altijd solidair, op eigen kracht, met volledige dossierbeheersing, ‘luisterend naar wat de mensen wilden’ en met respect voor de minimale dienstverlening aan gehandicapten en patiënten, door te gaan.

Op 8 mei 1989 werd zo voor de eerste maal een ‘historisch akkoord’ afgesloten met een baremieke opwaardering van gemiddeld 21%. De loonspanning tussen de verschillende functies werd gereduceerd en de loonspanning binnen elk barema werd opgetrokken van 100 naar 170 zodat binnen elke functie een ‘carriëre’perspectief ontstond. Spilbarema was het overheidsbarema op A1 niveau dat in feite al een samenvoeging was van drie barema’s met een sprong om de 10 jaar. De loonspanning tussen het laagste arbeidersbarema en de hoogste directiewedde bedroeg bijvoorbeeld 1 tot 2, en dit voor alle anciënniteitjaren. De baremieke opbouw bestond uit ‘evenwijdigen’ zodat de afstand tussen de barema’s voor alle loopbanen  gelijk bleef. Ook de arbeidersbarema’s met gemiddeld 43% en de bediendebarema’s met 34% werden mee opgetrokken vanuit een extreem laag niveau. Vergelijkbare arbeiders en bediendenfuncties in het onderwijs bv verdienen nu nog altijd aanzienlijk minder.

Een groot eerbewijs voor oud Minister Jan Lenssens bestond, 10 jaar na hun in voege treding, uit de veralgemening van zijn barema’s tot alle sectoren van de Welzijnszorg, want na de acties en stakingen van 2000 werd opnieuw een teken van grote solidariteit gegeven. De gehandicaptensector als grootste sector met de hoogste barema’s zag voor de komende 5 jaar af van loonsverhoging zodat een aanzienlijk budget vrijkwam om de gezinszorg, poetsdienst, kinderopvang, beschutte werkplaatsen en de socio-culturele sector op te trekken tot het niveau van de bestverdiende sector. Deze operatie is in 2005 voor alle sectoren afgerond. Op hetzelfde ogenblik zag ook de ziekenhuissector af van loonsverhoging om aan de bejaardenhomes en de thuiszorg toe te laten hun weddeniveau op te trekken naar dat van de ziekenhuizen met een gemiddelde loonspanning van 100 tot 168.

De ontwikkeling van een eigen baremiek systeem in de gehele welzijnssector is zeker een belangrijke factor geweest om alle personeelsuitbreiding door verbeterde normering en stijgende behoeften te kunnen invullen en voortdurend voldoende jongeren en ook ouderen te kunnen interesseren voor welzijnsjobs of een upgrading ervan. Het is dan ook van essentieel belang dat de Lenssensbarema’s de druk kunnen weerstaan van de markt en concurrentie waarin men komaf wil maken met onderhandelde sectorbarema’s en de‘automatische’ loonsverhogingen bij anciënniteit.”

De IF-IC, de paritaire organisatie die een nieuw functieclassificatiesysteem voorbereidt in de gezondsheids- en welzijnssector zou wel eens het breekijzer kunnen worden om de barema’s in de welzijnssector te verlagen en de lineaire anciënniteitverhogingen aan kant te zetten, dwz naar onder te downgraden. Ook de loonspanning tussen de barema’s zou fors naar omhoog gaan en de loonspanning binnen het barema afgebouwd. Als die loonspanning tussen barema’s in de welzijnssector 1 tot 2 was zou dit 1 op 5 worden, en de loonspanning binnen een barema die nu gelijk is voor elk barema in de welzijnssector, nl 1,68, zou gemiddeld dalen tot 1,56 en zorgen voor een loonvermindering op carrièrebasis van10 tot 12%.

Dat vakbonden goedbedoeld maar allicht te kritiekloos meewerken aan deze loonafbraakplannen in het IF-IC mag gerust de wenkbrauwen doen fronsen. Zeker nu de economische machten en de politiek de aanval hebben ingezet tegen de anciënniteitverhoging waar nu 1,7 miljoen werknemers, met inbegrip van het personeel van de gehandicaptenzorg, van genieten. Het doorzetten van deze plannen zou pas een afgang zijn voor de Witte Woede die nog maar 25 jaar jong is.

Jan Hertogen, socioloog en
oud-directeur Eigen Thuis Grimbergen
van 01/09/1982 tot 1990